Vilom विलोम शब्द / विपरीतार्थक शब्द Vipritarthak (Antonyms)
Vilom Shabd (Antonyms in Hindi) विलोम / विपरीतार्थक शब्द
____________________________________________
ये भी पढ़ें:
Complete Hindi Vyakaran व्याकरण :
Bhasha भाषा, Varn वर्ण and Varnmala वर्णमाला, Shabd शब्द, Vakya वाक्य , Sangya संज्ञा
Sarvnam सर्वनाम, Ling लिंग, Vachan वचन , alankar अलंकार, visheshan विशेषण ,
pratyay प्रत्यय , Kriya क्रिया , Sandhi संधि, karak कारक, kal काल kaal
Paryayvachi Shabd पर्यायवाची शब्द
_____________________________________________
विलोम/विपरीतार्थक शब्द (Antonyms)
एक़-दूसरे के विपरीत या उल्टा अर्थ देने वाले शब्द विलोम शब्द कहलाते है।
या- विलोम का अर्थ है- उल्टा या विरोधी अर्थ देने वाल़ा। अतः जो शब्द दूसरे शब्द का उल्टा अर्थ बाताएं इसे शब्दों को विलोम शब्द Vilom shabd कहते हैं ।
कुछ विलोम शब्दों के उदाहरण नीचे दिए जा रहे है-
शब्द | विलोम | शब्द | विलोम |
पतला | मोटा | मोटी | पतली |
गन्दी | साफ़ | नए | पुराने |
धीरे | तेज | प्रकाश | अन्धकार |
अमृत | विष | अंदर | बाहर |
अँधेरा | उजाला | अल्पायु | दीर्घायु |
अगम | सुगम | अभिमान | नम्रता |
आकाश | पाताल | आशा | निराशा |
अनुग्रह | विग्रह | अपमान | सम्मान |
अचर | चर | अर्वाचीन | प्राचीन |
आदि | अंत | आहार | निराहार |
अर्थ | अनर्थ | आलस्य | स्फूर्ति |
उग्र | सौम्य | उपसर्ग | प्रत्यय |
आगामी | गत | आग्रह | दुराग्रह |
अनुज | अग्रज | आकर्षण | विकर्षण |
अनुराग | विराग | अल्पसंख्यक | बहुसंख्यक |
अधिक | न्यून | आदान | प्रदान |
अनिवार्य | वैकल्पिक | अमृत | विष |
अपेक्षा | नगद | अतिवृष्टि | अनावृष्टि |
आदर्श | यथार्थ | आय | व्यय |
अल्प | अधिक | आविर्भाव | तिरोभाव |
आमिष | निरामिष | अभिज्ञ | अनभिज्ञ |
आजादी | गुलामी | अनुकूल | प्रतिकूल |
आर्द्र | शुष्क | अमावस्या | पूर्णिमा |
अमर | मर्त्य | अग़्नि | जल |
आदि | अंत | अस्त | उदय |
अनुलोम | प्रतिलोम | आदर्श | यथार्थ |
आय | व्यय | अर्वाचीन | प्राचीन |
आश्रित | निराश्रित | अनुज | अग्रज |
अरुचि | रुचि | आस्तिक | नास्तिक |
आदान | प्रदान | आरंभ | अंत |
अनुरक्ति | विरक्ति | आधुनिक | बहुसंख्यक |
अवनति | उन्नति | आदर | अनादर |
आयात | निर्यात | अनुपस्थित | उपस्थित |
आलस्य | स्फूर्ति | अतिवृष्टि | अनावृष्टि |
आत्मा | परमात्मा | आलस्य | स्फूर्ति |
आग्रह | अनाग्रह | अच्छा | साफ |
अच्छा | सुन्दर | अजीब | अनोखा |
अक्सर | कभी कभार | अनुमति देना | मना करना |
आयात | निर्यात | आकीर्ण | विकीर्ण |
आकाश | पाताल | आधुनिक | प्राचीन |
आगामी | विगत | आचार | अनाचार |
आधार | आधेय | आदान | प्रदान |
आसक्त | अनासक्त | आलोक | अंधकार |
अतिथि | आतिथेय | आदत्त | प्रदत्त |
आना | जाना | आहान | विसर्जन |
अदोष | सदोष | अनाथ | सनाथ |
अनुरक्ति | विरक्ति | अराग | सुराग |
अस्वस्थ | स्वस्थ | अगला | पिछला |
अवनि | अम्बर | अनाहूत | आहूत |
अतुकान्त | तुकान्त | अत्यधिक | अत्यल्प |
अधः | उपरि | अधुनातन | पुरातन |
अनुग्रह | विग्रह | अर्पित | गृहीत |
अर्जन | वर्जन | अपेक्षा | उपेक्षा |
अधम | उत्तम | अंगीकार | अस्वीकार |
अज्ञ | विज्ञ | अघ | अनघ |
अकाल | सुकाल | अर्थी | प्रत्यर्थी |
अनैक्य | ऐक्य | अंत | अनंत |
आवश्यक | अनावश्यक | आधुनिक | प्राचीन |
आदि | अनादि | आगत | अनागत |
आश्रित | निराश्रित | आरोह | अवरोह |
आवृत | अनावृत | आस्था | अनास्था |
आकुंचन | प्रसारण | अवर | प्रवर |
अकाम | सुकाम | अन्तरंग | बहिरंग |
अर्पण | ग्रहण | अवनति | उन्नति |
अति | अल्प | अनेकता | एकता |
अनित्य | नित्य | अतल | वितल |
अधिकारी | अनाधिकारी | अंतर्मुखी | वहिर्मुखी |
अश्रु | हास | अभिज्ञ | अनभिज्ञ |
अग्र | पश्च | अपमान | सम्मान |
अथ | इति | अन्तर्द्वन्द्व | बहिर्द्वन्द्ध |
अपना | पराया | अनेक | एक |
अवनत | उन्न्त | अजेय | जेय |
अदेय | देय | आशा | निराशा |
आग्रही | दुराग्रही | आतुर | अनातुर |
आकर्षण | विकर्षण | आधार | निराधार |
आच्छादित | अनाच्छादित | आभ्यन्तर | बाह्रय |
आगम | लोप | आगामी | विगत |
आदिष्ट | निषिद्ध | ||
ईद | मुहर्रम | ईश्वर | जीव |
इच्छित | अनिच्छित | इहलोक | परलोक |
इति | अथ | इसका | उसका |
ईषत | अलम | इकट्ठा | अलग |
ईश | अनीश | ||
उदात्त | अनुदात्त | उधार | नकद |
उन्नति | अवनति | उदघाटन | समापन |
उन्मीलन | निमीलन | उत्तरायण | दक्षिणायन |
उर्ध्व | निम्न | उऋण | ऋण |
उन्मुख | विमुख | उद्यम | निरुद्यम |
उपस्थित | अनुपस्थित | उर्ध्व | अधो |
उपचार | अपचार | उपमेय | अनुपमेय |
उपमा | अनुपमा | उपाय | निरुपाय |
उपयोग | दुरूपयोग | उत्तम | अधम |
ऊपर | नीचे | उत्तीर्ण | अनुत्तीर्ण |
उर्ध्वगामी | अधोगामी | ऊँच | नीच |
उपकार | अपकार | उदार | अनुदार |
उदय | अस्त | उत्तीर्ण | अनुत्तीर्ण |
उत्कर्ष | अपकर्ष | उत्थान | पतन |
उच्च | निम्र | उत्तर | दक्षिण |
उद्यमी | आलसी | उर्वर | ऊसर |
उत्तम | अधम | उपसर्ग | प्रत्यय |
उदार | कृपण | उत्कृष्ट | निकृष्ट |
उपयोग | दुरूपयोग | उत्कर्ष | अपकर्ष |
उत्साह | निरुत्साह | उधार | नकद |
उपयुक्त | अनुपयुक्त | उत्तरायण | दक्षिणायन |
एकता | अनेकता | एकत्र | विकर्ण |
एक | अनेक | ऐसा | वैसा |
एकल | बहुल | ऐहिक | पारलौकिक |
कठिन | सरल | क्रूर | अक्रूर |
कुकृति | सुकृत्य | कलुष | निष्कलुष |
कुख्यात | विख्यात | कनिष्ठ | ज्येष्ठ |
कपूत | सपूत | कृष्ण | शुक्ल |
कुसुम | वज्र | कलंक | निष्कलंक |
कदाचार | सदाचार | कर्कश | सुशील |
कसूरवार | बेकसूर | कटु | मधुर |
कर्मण्य | अकर्मण्य | कोप | कृपा |
कठोर | कोमल | कृष्ण | शुक्ल |
कनिष्ठ | ज्येष्ठ | कपटी | निष्कपट |
कुटिल | सरल | क्रोध | क्षमा |
खेद | प्रसन्नता | ख्यात | कुख्यात |
खगोल | भूगोल | खुला | बन्द |
खंडन | मंडन | खल | सज्जन |
गम्भीर | वाचाल | गृहीत | त्यक्त |
गणतन्त्र | राजतन्त्र | गृही | त्यागी |
गेय | अगेय | गर्मी | सर्दी |
गीला | सूखा | गहरा | छिछला |
गुण | दोष | गरीब | अमीर |
गुप्त | प्रकट | गुरु | शिष्य |
ग्रस्त | मुक्त | ग्राह्य | त्याज्य |
गगन | पृथ्वी | गरल | सुधा |
चोर | साधु | चिन्मय | जड़ |
चल | अचल | चीर | साधु |
चिरन्तन | नश्वर | चेतन | अचेतन |
चढाव | उतार | चंचल | स्थिर |
चतुर | मूढ़ | चिर | अचिर |
तुच्छ | महान् | तिमिर | प्रकाश |
तामसिक | सात्त्विक | तुकान्त | अतुकान्त |
तरल | ठोस | ताना | भरनी |
तारीफ | शिकायत | तरुण | वृद्ध |
तृषा | तृप्ति | तृष्णा | वितृष्णा |
तिक्त | मधुर | तीक्ष्ण | कुंठित |
त्याज्य | ग्राह्य | तुल | अतुल |
तृप्त | अतृप्त | थलचर | जलचर |
Vilom Shabd (Antonyms in Hindi) विलोम / विपरीतार्थक शब्द
विलोम/विपरीतार्थक शब्द (Antonyms)
____________________________________________
ये भी पढ़ें:
Complete Hindi Vyakaran व्याकरण :
Bhasha भाषा, Varn वर्ण and Varnmala वर्णमाला, Shabd शब्द, Vakya वाक्य , Sangya संज्ञा
Sarvnam सर्वनाम, Ling लिंग, Vachan वचन , alankar अलंकार, visheshan विशेषण ,
pratyay प्रत्यय , Kriya क्रिया , Sandhi संधि, karak कारक, kal काल kaal
Paryayvachi Shabd पर्यायवाची शब्द
_____________________________________________