Skip to content
Home Vilom Shabd विलोम शब्द / विपरीतार्थक शब्द Vipritarthak Shabd (Antonyms) 

Vilom Shabd विलोम शब्द / विपरीतार्थक शब्द Vipritarthak Shabd (Antonyms) 

  • by

Vilom विलोम शब्द / विपरीतार्थक शब्द Vipritarthak (Antonyms) 

Vilom Shabd (Antonyms in Hindi) विलोम / विपरीतार्थक शब्द

____________________________________________

ये भी पढ़ें:

Complete Hindi Vyakaran व्याकरण :

Bhasha भाषा,    Varn वर्ण and Varnmala वर्णमाला,   Shabd शब्द,   Vakya वाक्य ,   Sangya संज्ञा

Sarvnam सर्वनाम,   Ling लिंग,   Vachan वचन ,   alankar अलंकार,   visheshan विशेषण ,

pratyay प्रत्यय ,  Kriya क्रिया ,    Sandhi संधि,  karak कारक,    kal काल kaal

Vilom Shabd विलोम शब्द 

Paryayvachi Shabd पर्यायवाची शब्द 

_____________________________________________

विलोम/विपरीतार्थक शब्द (Antonyms)

एक़-दूसरे के विपरीत या उल्टा अर्थ देने वाले शब्द विलोम शब्द कहलाते है।

या- विलोम का अर्थ है- उल्टा या विरोधी अर्थ देने वाल़ा। अतः  जो शब्द दूसरे शब्द का उल्टा अर्थ बाताएं इसे शब्दों को विलोम शब्द Vilom shabd कहते हैं ।

कुछ विलोम शब्दों के उदाहरण नीचे दिए जा रहे है-

 

शब्द विलोम शब्द विलोम
पतला मोटा मोटी पतली
गन्दी साफ़ नए पुराने
धीरे तेज प्रकाश अन्धकार
अमृत विष अंदर बाहर
अँधेरा उजाला अल्पायु दीर्घायु
अगम सुगम अभिमान नम्रता
आकाश पाताल आशा निराशा
अनुग्रह विग्रह अपमान सम्मान
अचर चर अर्वाचीन प्राचीन
आदि अंत आहार निराहार
अर्थ अनर्थ आलस्य स्फूर्ति
उग्र सौम्य उपसर्ग प्रत्यय
आगामी गत आग्रह दुराग्रह
अनुज अग्रज आकर्षण विकर्षण
अनुराग विराग अल्पसंख्यक बहुसंख्यक
अधिक न्यून आदान प्रदान
अनिवार्य वैकल्पिक अमृत विष
अपेक्षा नगद अतिवृष्टि अनावृष्टि
आदर्श यथार्थ आय व्यय
अल्प अधिक आविर्भाव तिरोभाव
आमिष निरामिष अभिज्ञ अनभिज्ञ
आजादी गुलामी अनुकूल प्रतिकूल
आर्द्र शुष्क अमावस्या पूर्णिमा
अमर मर्त्य अग़्नि जल
आदि अंत अस्त उदय
अनुलोम प्रतिलोम आदर्श यथार्थ
आय व्यय अर्वाचीन प्राचीन
आश्रित निराश्रित अनुज अग्रज
अरुचि रुचि आस्तिक नास्तिक
आदान प्रदान आरंभ अंत
अनुरक्ति विरक्ति आधुनिक बहुसंख्यक
अवनति उन्नति आदर अनादर
आयात निर्यात अनुपस्थित उपस्थित
आलस्य स्फूर्ति अतिवृष्टि अनावृष्टि
आत्मा परमात्मा आलस्य स्फूर्ति
आग्रह अनाग्रह अच्छा साफ
अच्छा सुन्दर अजीब अनोखा
अक्सर कभी कभार अनुमति देना मना करना
आयात निर्यात आकीर्ण विकीर्ण
आकाश पाताल आधुनिक प्राचीन
आगामी विगत आचार अनाचार
आधार आधेय आदान प्रदान
आसक्त अनासक्त आलोक अंधकार
अतिथि आतिथेय आदत्त प्रदत्त
आना जाना आहान विसर्जन
अदोष सदोष अनाथ सनाथ
अनुरक्ति विरक्ति अराग सुराग
अस्वस्थ स्वस्थ अगला पिछला
अवनि अम्बर अनाहूत आहूत
अतुकान्त तुकान्त अत्यधिक अत्यल्प
अधः उपरि अधुनातन पुरातन
अनुग्रह विग्रह अर्पित गृहीत
अर्जन वर्जन अपेक्षा उपेक्षा
अधम उत्तम अंगीकार अस्वीकार
अज्ञ विज्ञ अघ अनघ
अकाल सुकाल अर्थी प्रत्यर्थी
अनैक्य ऐक्य अंत अनंत
आवश्यक अनावश्यक आधुनिक प्राचीन
आदि अनादि आगत अनागत
आश्रित निराश्रित आरोह अवरोह
आवृत अनावृत आस्था अनास्था
आकुंचन प्रसारण अवर प्रवर
अकाम सुकाम अन्तरंग बहिरंग
अर्पण ग्रहण अवनति उन्नति
अति अल्प अनेकता एकता
अनित्य नित्य अतल वितल
अधिकारी अनाधिकारी अंतर्मुखी वहिर्मुखी
अश्रु हास अभिज्ञ अनभिज्ञ
अग्र पश्च अपमान सम्मान
अथ इति अन्तर्द्वन्द्व बहिर्द्वन्द्ध
अपना पराया अनेक एक
अवनत उन्न्त अजेय जेय
अदेय देय आशा निराशा
आग्रही दुराग्रही आतुर अनातुर
आकर्षण विकर्षण आधार निराधार
आच्छादित अनाच्छादित आभ्यन्तर बाह्रय
आगम लोप आगामी विगत
आदिष्ट निषिद्ध
ईद मुहर्रम ईश्वर जीव
इच्छित अनिच्छित इहलोक परलोक
इति अथ इसका उसका
ईषत अलम इकट्ठा अलग
ईश अनीश
उदात्त अनुदात्त उधार नकद
उन्नति अवनति उदघाटन समापन
उन्मीलन निमीलन उत्तरायण दक्षिणायन
उर्ध्व निम्न उऋण ऋण
उन्मुख विमुख उद्यम निरुद्यम
उपस्थित अनुपस्थित उर्ध्व अधो
उपचार अपचार उपमेय अनुपमेय
उपमा अनुपमा उपाय निरुपाय
उपयोग दुरूपयोग उत्तम अधम
ऊपर नीचे उत्तीर्ण अनुत्तीर्ण
उर्ध्वगामी अधोगामी ऊँच नीच
उपकार अपकार उदार अनुदार
उदय अस्त उत्तीर्ण अनुत्तीर्ण
उत्कर्ष अपकर्ष उत्थान पतन
उच्च निम्र उत्तर दक्षिण
उद्यमी आलसी उर्वर ऊसर
उत्तम अधम उपसर्ग प्रत्यय
उदार कृपण उत्कृष्ट निकृष्ट
उपयोग दुरूपयोग उत्कर्ष अपकर्ष
उत्साह निरुत्साह उधार नकद
उपयुक्त अनुपयुक्त उत्तरायण दक्षिणायन
एकता अनेकता एकत्र विकर्ण
एक अनेक ऐसा वैसा
एकल बहुल ऐहिक पारलौकिक

 

कठिन सरल क्रूर अक्रूर
कुकृति सुकृत्य कलुष निष्कलुष
कुख्यात विख्यात कनिष्ठ ज्येष्ठ
कपूत सपूत कृष्ण शुक्ल
कुसुम वज्र कलंक निष्कलंक
कदाचार सदाचार कर्कश सुशील
कसूरवार बेकसूर कटु मधुर
कर्मण्य अकर्मण्य कोप कृपा
कठोर कोमल कृष्ण शुक्ल
कनिष्ठ ज्येष्ठ कपटी निष्कपट
कुटिल सरल क्रोध क्षमा
खेद प्रसन्नता ख्यात कुख्यात
खगोल भूगोल खुला बन्द
खंडन मंडन खल सज्जन
गम्भीर वाचाल गृहीत त्यक्त
गणतन्त्र राजतन्त्र गृही त्यागी
गेय अगेय गर्मी सर्दी
गीला सूखा गहरा छिछला
गुण दोष गरीब अमीर
गुप्त प्रकट गुरु शिष्य
ग्रस्त मुक्त ग्राह्य त्याज्य
गगन पृथ्वी गरल सुधा
चोर साधु चिन्मय जड़
चल अचल चीर साधु
चिरन्तन नश्वर चेतन अचेतन
चढाव उतार चंचल स्थिर
चतुर मूढ़ चिर अचिर
तुच्छ महान् तिमिर प्रकाश
तामसिक सात्त्विक तुकान्त अतुकान्त
तरल ठोस ताना भरनी
तारीफ शिकायत तरुण वृद्ध
तृषा तृप्ति तृष्णा वितृष्णा
तिक्त मधुर तीक्ष्ण कुंठित
त्याज्य ग्राह्य तुल अतुल
तृप्त अतृप्त थलचर जलचर

Vilom Shabd (Antonyms in Hindi) विलोम / विपरीतार्थक शब्द

विलोम/विपरीतार्थक शब्द (Antonyms)

____________________________________________

ये भी पढ़ें:

Complete Hindi Vyakaran व्याकरण :

Bhasha भाषा,    Varn वर्ण and Varnmala वर्णमाला,   Shabd शब्द,   Vakya वाक्य ,   Sangya संज्ञा

Sarvnam सर्वनाम,   Ling लिंग,   Vachan वचन ,   alankar अलंकार,   visheshan विशेषण ,

pratyay प्रत्यय ,  Kriya क्रिया ,    Sandhi संधि,  karak कारक,    kal काल kaal

Vilom Shabd विलोम शब्द 

Paryayvachi Shabd पर्यायवाची शब्द 

_____________________________________________